Zuid-Sulawesi Tana Toraja

Zuid Sulawesi Tana Toraja 29 juli-2 augustus 2014



Tana Toraja
Vanuit Sengkang reden we in zo’n 5 uur naar Tana Toraja. Ook nu reden we op een gegeven moment weer door een prachtig berglandschap. Onderweg stopten we om te lunchen met uitzicht op de ‘ Erotische Berg’. Een bekende berg die doet lijken op de ‘liefdesgrot’ van een vrouw……. Met een beetje fantasie kun je dit er inderdaad in zien☺.
Aan het begin van de avond kwamen we dan eindelijk aan in Rantepao. Een klein stadje in Tana Toraja. Een gebied in Zuid-Sulawesi waar je een perfecte mix tussen natuur en cultuur hebt. De Toraja staan bekend om hun bijzondere manier van omgaan met leven en dood, vooral hun bijzondere begrafenisceremonies. Daarnaast staat het bekend als een van de mooiste gebieden van Indonesie. Rijstterassen, waterbuffels, bamboe- en kokosnoot-palmen, omgeven door hoge bergen…. En middenin deze prachtige natuur staan de bijzondere huizen van de Toraja met hun indrukwekkende daken in de vorm van een soort boot. Deze huizen worden tongkonans genoemd.
Toen we het Toraja-gebied inreden zagen we al meteen een aantal kenmerkende, traditionele Toraja-huizen. De volgende dag werden we opgewacht door onze gids voor de komende 2 dagen; Jozef. Hij vertelde dat we ontzettend veel geluk hadden omdat er de dagen dat wij in het Toraja gebied verbleven een hele grote begrafenisceremonie zou zijn. In heel Toraja-land komt zo’n grote ceremonie maar ongeveer 10 keer per jaar voor. Dit betekende dat ons ‘programma’ een beetje aangepast zou worden, omdat we deze bijzondere gebeurtenis natuurlijk niet mochten missen. We begonnen die dag in een dorpje (het leek wel een soort openluchtmuseum). We maakten er voor het eerst uitgebreid kennis met de tongkonans (traditionele huizen) en de alang (rijstschuren in de vorm van een kleine tongkonan). We zagen buffelhoorns aan verschillende huizen hangen. Hoe meer buffel-hoorns er aan een huis hangen, hoe rijker de familie is en hoe meer status het heeft. Het zijn namelijk de buffelhoorns die geofferd worden bij het overlijden van iemand van de familie. We mochten ook even in een huis kijken. Als iemand overlijdt, wordt hij soms wel een aantal jaren thuis opgebaard (na gebalsemd te zijn). In een kamer op het zuiden. Als een huis het luik aan de westkant dicht heeft, betekent dit dat er een overleden persoon in het huis verblijft. (Gedurende de dagen die wij in het Toraja gebied verbleven, kwamen we er ook achter dat als er een witte vlag buiten hangt bij een huis, er dan recentelijk iemand overleden is.) Achter in het dorp was ook nog een begraafplaats waar o.a. oude coffins (een houten omhulsel waar het lijk in werd gedaan) te zien waren, maar ook beenderen en skeletten die gewoon zichtbaar waren doordat er of geen coffin omheen had gezeten of doordat de coffin niet meer in tact was. Nadat we deze begraafplaats vluchtig hadden bekeken (later in de middag zouden we nog uitgebreider naar een begraafplaats met oude graven gaan waar het niet zo druk zou zijn), zijn we snel naar de plek gegaan waar die dag de grote begrafenisceremonie zou plaatsvinden. Grote ceremonies kunnen alleen betaald worden door de rijke mensen uit een hogere kaste. De man waarvoor deze ceremonie georganiseerd werd, was twee jaar geleden overleden en werd deze week begraven. Een ceremonie duurt ongeveer een week. Onze gids wist ons precies overal doorheen te loodsen (we kregen zelfs thee en cake aangeboden) en hij kon ons goed uitleggen waar alles voor diende. Op een gegeven moment begon het officiele gedeelte. Allereerst waren er vrouwen die gezamenlijk met bamboe op een soort hout gingen trommelen. Vervolgens begon een hele groep mannen die om de lijkbaar (in de vorm van een tongkonan) in een kring stond, te zingen en in een gezamenlijk ritme te bewegen. Ondertussen nam de weduwe emotioneel afscheid van haar man. Dit was aangrijpend om te zien en we voelden ons ook wel een beetje gluurders. Maar het werd heel gewoon gevonden dat toeristen een ceremonie bijwonen. Onze gids had een strategisch plan bedacht. Janneke zou de start van de processie filmen en hij en Johannes zouden verderop de processie in beeld brengen. De gids gaf nog aan dat de start erg bijzonder was en daarom gefilmd moest worden. Dus in de aanslag met de filmapparatuur…. ! Ondertussen was de familie voor de baar gaan staan onder een rood lint. Er was een duidelijke volgorde in de processie. Voorop liep een man met een gong gevolgd door mensen met vaandels. Vervolgens liepen een aantal (versierde) buffels, de duurste voorop. Daarop volgend een aantal versierde mannen. Daarna droegen een aantal lokale jongens/mannen (allemaal in zwart gekleed) een soort van huisjes (3 stuks). Het had, dachten wij, ook iets te maken met offers, maar de precieze betekenis is ons niet helemaal duidelijk. Hierna volgde de familie onder het rode lint, voorafgaand aan de baar. De baar werd eveneens getild door lokale jongens/mannen die even daarvoor met veel lawaai, gelach en kreten roepend naar de baar waren gelopen deze opgepakt hadden en een aantal keren omhoog gegooid hadden. Daarop begon de processie. De jongens/mannen bleven kreten uitroepen en leken veel lol te hebben. Inderdaad heel apart en indrukwekkend om dit te bekijken! Na de baar werd een tau tau-pop (een houten pop die de overledene verbeeldt) gedragen. Janneke ging achter de rouwstoet aan tot ze Johannes en de gids weer zag. Door sawa’s en bij mensen over het erf, leidde de gids ons via een verkorte route naar het terrein waar even later de rouwstoet zou arriveren en die week de ‘ festiviteiten’ zouden plaatsvinden. Om het terrein waren allemaal een soort van overdekte tentjes gemaakt voor de genodigden. De voorbereiding van zo’n grote begrafenisceremonie duurt wel een aantal maanden en wordt gezamenlijk door de inwoners van het dorp gedaan. De familie van de overledene betaalt alles, zelfs de kostuums voor bijvoorbeeld de mensen van de kookploeg. Nadat de rouwstoet arriveerde (de jongens/mannen waren nog steeds de baar aan het gooien, kreten aan het roepen en aan het lachen) werd de baar hoog op een speciale plek gezet. Beneden zat zijn familie. We zijn toen nog even gebleven, maar de festiviteiten zouden nog een hele week duren (o.a. buffelgevechten). We zagen verschillende beesten (zoals buffels en varkens) die door de gasten als offergeschenk waren meegenomen. We zagen dat ze geroosterd en geslacht werden. Gelukkig gingen we toen en hebben we hier niet langer naar hoeven kijken. Voordat we gingen hebben we aan een van de dochters van de overledene nog een geschenk afgegeven (een slof sigaretten die we die ochtend op aanraden van de gids gekocht hadden).
We zijn vervolgens eerst gaan lunchen bij een lokale familie. We reden door een prachtig landschap van sawa’s met veel gehobbel en gebobbel (geen verharde weg) naar een traditioneel Toraja huis. Onderin de alang (waar bovenin de rijst bewaard wordt) kregen wij een traditionele Toraja maaltijd. Heerlijk! Pa’piong van kip (in bamboe bereid met o.a. kokos) en ook varkensvlees in een heel zwart sausje.(Dit sausje is gemaakt van kluak. Een gerecht waarin kluak verwerkt wordt, wordt aangeduid met parmarrassan). Na de heerlijke lunch zijn we naar oude graven gaan kijken in een rots (hier waren inderdaad geen andere toeristen). Ook hier waren naast coffins die nog in tact waren ook skeletten en schedels te zien. We hoorden dat vroeger niet iedereen in een coffin begraven werd. Ook zagen we in deze grot hele oude tau tau-poppen. Tegenover deze oude graven zagen we ook een rotswand met nieuwe graven. In de wand zitten allemaal deurtjes waarachter mensen (rijkere mensen) begraven worden. Eigenlijk altijd met meerdere mensen (ouders, kinderen, echtgenoten) achter 1 deur. Arme mensen worden zoals we van onze gids begrepen niet in een rotswand begraven, maar in de grond. Zij hebben ook geen uitgebreide ceremonie, zoals wij die ochtend hadden meegemaakt. Het aantal geofferde buffels en varkens is bij de armere mensen ook een stuk minder waardoor zij aan hun tongkonan dan ook minder buffelhoorns hebben hangen. Vervolgens gingen we een bezoek brengen aan een boom waarin vroeger baby’s werden ‘ begraven’ (vanuit het animalisme-geloof) . Ze werden hierin begraven als ze nog geen tanden hadden en dus nog zuigeling waren. Ze werden in een boom begraven omdat ze als zuigeling in plaats van de moedermelk dan wel nog de sappen van de boom tot zich konden nemen. De gids gaf aan dat dit nu niet meer gebeurt. Het was toch heel bijzonder, maar ook vreemd, om zo’n baby-boom te zien en te bedenken dat hierin verschillende baby’s waren ‘begraven’. De laatste bezichtiging van de dag waren de royal-graves. Graven van de koninklijke familie van Toraja. In de rotswand waren een aantal balkons met tau tau-poppen. Sommigen waren al heel erg oud.
De volgende dag werden we weer opgehaald door Jozef. Ook nu gingen we eerst een rotswand met graven en tau tau-poppen bekijken. Deze keer in Lemo. Het is een van de meest indrukwekkende rots-graven in Toraja-land. Veel van de tau-tau-poppen waren in de 80-er jaren gestolen. Er zijn nog maar een aantal originele poppen. De andere zijn door de overheid opnieuw gemaakt. Lemo ligt in een hele mooie omgeving, vandaar dat er veel toeristen komen. Vanwege de grote ceremonie waren er die ochtend niet zoveel toeristen, zodat wij hier rustig van de prachtige omgeving hebben kunnen genieten. Vervolgens gingen we naar een plek waar veel megalieten (grote stenen) waren neergezet. Bij iedere grote ceremonie zet de familie op de plek waar de ceremonie gehouden wordt een grote steen. Ook hier hebben we nog verschillende graven bekeken, zowel oude als nieuwe graven. Hierna reden we de bergen in, wederom door schilderachtige natuur. We stopten onderweg een aantal keren vanwege het prachtige uitzicht over de sawa’s. Boven in de bergen, op een prachtig plekje, gingen we lunchen. Vervolgens gingen we met de gids een wandeling maken dwars door de rijstvelden en dorpjes. Overal waar je keek zag je prachtige sawa’s (soms inclusief een waterbuffel) met op de achtergrond de hoge bergen. We hadden ogen te kort en werden telkens weer verrast door prachtige panorama’s. Het was interessant om de mensen op de sawa’s aan het werk te zien en het dagelijks leven van de Toraja een beetje mee te krijgen doordat je ook dwars door de dorpjes liep. In die dorpjes (maar ook in andere dorpjes in Sulawesi/Indonesie) zijn veel kippen, hanen en honden te vinden. Dat waren dan ook bijna de enige geluiden die we tijdens de wandeling hoorden. Verder hing er een serene rust.
De volgende dag gingen we hoog in de bergen raften. We werden samen met een Spaans stel al op tijd opgehaald bij ons hotel. In zo’n anderhalf uur werden we hoog in de bergen gebracht. Op een gegeven moment was er geen verharde weg meer en werden we getrakteerd op een gratis massage van de spieren….. Het waren soms erg smalle weggetjes en je keek dan ook zo de afgrond in..... En als dan op zo’n moment het mobieltje van de chauffeur afgaat en die hem dan ook gewoon opneemt….. Uiteindelijk kwamen we dan toch aan in het bergdorpje waar vandaan het avontuur zou beginnen. In zo’n half uur liepen we naar beneden naar de plek waar de raft-boten klaar lagen. We zouden met twee boten gaan. Wij deelden samen met het Spaanse stel (dat uit Barcelona bleek te komen) en de gids een boot. We kregen duidelijke instructies en daar gingen we dan. Al vrijwel meteen kwam er een wilde stroming. Het kwam vrij onverwacht en was dus even schrikken, maar vooral erg gaaf. Deze stromingen wilden we nog wel meer. En dat gebeurde gelukkig ook. Het was een superleuke ervaring en naast het avontuur van het raften, genoten we ook weer van de mooie natuur om ons heen. De rivier stroomde midden door een gebied met schitterend hoge bergwanden waar regelmatig een waterval naar beneden kwam. Ook kwamen we verschillende leguanen tegen die lui op de stenen in de rivier aan het zonnebaden waren. Onderweg stopten we langs de oever van een rivier om een lunch te nuttigen. Deze raft-tocht was een hele mooie afsluiting van onze tijd in Tana Toraja. De volgende ochtend maakten we ons op voor een hele lange autorit (zo’n 10 uur) op weg naar Tentena.